Төв аймгийн Заамар сумын Хайлааст багийн нутаг дэвсгэр Баянголын ам гэх газарт үйл ажиллагаа явуулдаг “Эко-Алтан Заамар” компанийн ил уурхайд хоёрдугаар сарын 28ны 16:20 цагийн орчимд уурхайн карьерийн хана хэсгээс их хэмжээний шороо нурж, зургаан хүн болон техник, тоног төхөөрөмж дарагдсан. Осол болсон даруйд хоёр иргэнийг эсэн мэнд гарган авч, эмнэлгийн тусламж үзүүлсэн ч, тэднээс гадна дөрвөн ажилтан шороонд дарагдсан билээ.

Тодруулбал, ОБЕГын шуурхай удирдлагын төвд ““ЭкоАлтан Заамар” ХХКийн ашигт малтмалын олборлолтын 100 метр өргөн, 80 метрийн гүнтэй ил уурхайн зүүн хэсэгт нуралт болж зургаан хүн, "КАТ-374" загварын эксковатор, "КАТD8Т" загварын бульдозер дарагдаад байна” гэх дуудлагыг осол болсон даруйд буюу 16:20 цагт хүргүүлсэн байдаг. Ингээд Онцгой байдлын газрын дэд дарга, хурандаа Б.Ууганбаяр, ОБЕГын ГШУГын дарга, хурандаа Б.Мандахгэрэл нараар ахлуулсан Үндэсний аврах бригад, Уул уурхайн аврах ангийн 20 алба хаагч Зэвсэгт хүчний 303 дугаар ангийн "Ми171Е" загварын нисдэг тэргээр очин шороонд дарагдсан дөрвөн иргэнийг эрэн хайх, аврах ажиллагааг шуурхай эхлүүлсэн байна. Мөн нэмэлт хүчээр Орхон, Булган аймгийн Онцгой байдлын алба хаагчид ирээд байгаа. Одоогийн байдлаар “ЭкоАлтан Заамар” компанийн осол болсон талбайд 100 гаруй хүнтэй бие бүрэлдэхүүн ажиллаж байгаа юм. Мөн тус газарт Төв аймгийн цагдаагийн хэлтэс, Прокурорын байгууллагын алба хаагчид болон Шүүхийн шинжилгээний үндэсний хүрээлэн Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрынхан ажиллаж байна.

Манай сонины сурвалжлах баг Заамар сумын Хайлааст багийн нутаг дэвсгэр “Эко-Алтан Заамар” компанийн ил уурхайд очиж ослын учир шалтгааны талаар болон шороонд дарагдсан дөрвөн иргэнийг эрэн хайх ажиллагаа хэрхэн хийгдэж байгаа талаар сурвалжлага бэлтгэлээ.

Гуравдугаар сарын 1-ний үдээс хойш нийслэл хотоос Заамар сумын нутагт байрлах “Эко-алтан заамар” компанийн уурхай руу хөдөлсөн юм. Ухсан нүх, овоолсон шороо, энхэл донхолтой замаар явсаар Баянголын аманд очлоо. замд усны насос ачсан машинууд осол гарсан уурхайг чиглэн ар араасаа цувран явж байв. Мөн шороон нурангид дарагдсан дөрвөн ажилтны ар гэрийнхэн бололтой хүмүүс явж байгаа харагдлаа. Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газраас “Эко-алтан заамар” компанийн үйл ажиллагааг зогсоосон. Тиймээс компанийн ажилтнууд бидэнтэй зөрөн заамар сум, Хайлааст баг руу хэд хэдээрээ цувран явж байлаа. Баянголын амны жалга даган ус хоржигнон урсах ажээ. Онцгой байдлынхан ослын газарт байгаа зайрмагтсан их усыг шавхаж байгаа бололтой. Уурхайн гүнээс ундарсан ус шавхаж байгаа болоод ч тэр үү тусгайлан сайжруулан зассан зам тэр чигтээ шавхай шалбааг болжээ. Ийнхүү явсаар “Эко-Алтан Заамар” компанийн 65 дугаар хяналтын пост дээр ирэв. Харуул хамгаалалтын ажилтан бололтой өндөр биетэй залуу хүрч ирэн “Дотогш хүн оруулж болохгүй. Прокурорын байгууллага хэргийн газрыг хамгаалалтад авсан. Та бүхэн энд байгаад ямар ч нэмэргүй. одоо эндээсээ буцсан нь дээр” гээд л баахан дүрэмдэх нь сүртэй сонсогдож байв. ослын газарт орж сурвалжлага бэлтгэх боломжгүй учир сэтгүүлчид уурхайн үүдэнд оБЕг, Мэргэжлийн хяналтынхныг ослын талаар цаг үеийн мэдээлэл өгч магадгүй хэмээн олон цаг хүлээн зогссон юм.

“Эко-алтан заамар” компанийнхнаас ослын талаар тодорхой мэдээлэл өгөх саналыг удаа дараа тавьсан боловч “Прокурорын байгууллага хэргийн талаар ямар нэгэн мэдээлэл өгч болохгүй гэсэн” гэх хариулт өгч байв. Харин компанийн ажилтнууд ослын талаар бидэнд мэдээлэл өгсөн юм. Нэрээ нууцлахыг хүссэн нэгэн ажилтан “Манай компани 500 гаруй ажилтантай. Өнгөрсөн өдрүүдэд 300 гаруй хүн ажиллаж байсан юм. осол болох үед миний бие уурхайн амсар дээр байсан. Манай компанийн уурхайн талбайд алт олборлодог орд газрыг 80 гаруй метр доош ухсан талбай байдаг. Өргөн нь зуу гаруй метр урт. Бүдүүлгээр хэлэх юм бол алт байгаа хэсэгт хүрэхийн тулд техникийн хүчээр газрыг ухдаг. Ухсан том нүхний эргэн тойронд зургаан ч том усан сан буюу далан бий болгосон. Уурхайн талбай маш их устай. Газрын гүний ус, хөрсний ус тэр чигтээ оргилж байдаг газар. Уснаас болж ажил хийхэд хүндрэлтэй асуудал байнга үүсдэг. Хэрэг болох үед уурхайн гүнд есөн хүн ажиллаж байсан. Өглөө ээлжинд гарсан хүмүүс ажиллаж байсан юм. Хоёр операторчин буюу эксковатор, бульдозерын жолооч нар газар шорооны ажил хийж байсан. тэднээс холгүйхэн мөн операторчин техникгүй ажиллаж байлаа. Усны насос дээр хоёр хүн ажиллаж байгаа харагдсан. Гэтэл гэнэтхэн л далангийн шороо эхнээсээ нурж эхэлсэн. Хад чулуутай хэсэг их хэмжээний шороотой хамт пүрхийгээд л явчихсан. Дөнгөж шороо нураад эхлэх үеэр амьд гарсан хоёр хүн үсрээд л хамаг хурдаараа шороо нурж байгаа хэсгийн эсрэг зүг рүү гүйж байгаа харагдсан. Насосчин хоёр залуу мөн л хоёр тийшээ гүйсэн. Тэд багцаагаар 20 хүрэхгүй метр газарт гүйж байхад нуранги шороо дарчихсан. Ямар ч байсан 80 метрийн өндрөөс их хэмжээний шороо маш хүчтэй нурж, тэр хавиар их хэмжээний ус цацарсан. Харин эксковатор, бульдозерын жолооч нар техникнээсээ ч бууж чадаагүй. Техник нь асаалттай, чөлөө завгүй ажлаа хийж байсан болохоор нуралт болж байгааг хараагүй, сонсоогүй байх. 70 тонн жинтэй бульдозер нуралтын шороонд цохигдоод хажуу тийшээ унаж байгаа харагдсан. Шороо тоос бужигнаад л явчихсан. Ингээд л энүүгээр бөөн бужигнаан болсон доо. Осол болсон уурхайн талбай дундуур нь хүнд даацын техник явах боломжтой зам засчихсан. Зассан зам тойроод арав гаруй метрийн гүн, бүхэлдээ мөстсөн устай байсан. Компанийн ажилтнуудын хувьд тэр их усыг насосоор соруулж, хоолойгоор дамжуулан шавхаад тусгайлан бэлтгэсэн усан сан буюу хиймэл нуур руу цутгадаг байсан. Ус шавхагдахаар газар шорооны ажил хийгддэг байлаа. Өөрөөр хэлбэл, тэндээс алттай шороо олборлодог юм. Хана хэсгийн шороо нурснаас үүдэж ил уурхайн гүн тэр чигтээ усанд автчихсан. Техник явдаг сайжруулсан зам ч харагдахгүй болтлоо усаар дүүрчихсэн. Шороо нурсан газрын хананаас маш их даралттай ус олгойдсон. Дөрвөн хүний дээрээс эхлээд шороо хад, чулуу нурсан. Түүний дараа ослын газар болох тэр хавийн талбай бүхэлдээ усаар дүүрчихсэн гэсэн үг. Ийм ослоос хүн амьд гарч ирэх ямар ч боломж байхгүй. Онцгой байдал, мэргэжлийн хяналтынхан ослын шалтгааныг анх хараад л “Усан сангаа буруу байршуулсан байна. 80 метр ухсан хананы цаахна арав хүрэхгүй метр газарт усан сан бий болгож газар ухчихсан. Үүнээс карьерь хиймэл нуур хоёрын дундах шороог ус доогуураа “идэж” явсаар гулсалт үүсч нуралт болсон байна” гэсэн. Өөрөөр хэлбэл, манай компанийн буруутай үйлдлээс болж хана бүхий шороо нурсан гэх дүгнэлтийг хэлж байна лээ. Бүр 25 мянган метр куб шороо нурсан байна гэсэн урьдчилсан тооцоо гарсан. тэгэхээр ямар их хэмжээний шороо нурсан бэ гэдэг нь тодорхой байгаа биз дээ. Компанийн удирдлагуудын зүгээс нийт ажилтнуудад “ослын талаар хэнд ч мэдээлэл өгч болохгүй. Юу ч мэдэхгүй байна” гээрэй гэж хэлсэн. Тиймээс олны өмнө нэрээ гаргаж ярилцлага өгч болохгүй байна. Ослоос амьд гарсан хоёр хүний хувьд нэг нь нуралт үүсч байгаа газрын чигтээ шороон хана руу гүйчихсэн. Гүйж явахдаа шаварт зоогдчихсон. Бага хэмжээний шороонд дарагдсан. Ингээд азаар амьд үлдэж чадсан юм байна лээ” гэв. Мөн “Эко-Алтан Замаар” компанийн ажилтнууд “Биднийг маш хүнд нөхцөлд ажиллуулдаг. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдлыг хангаж ажиллах талаар ямар ч ойлголт байхгүй. Өмнө нь жижиг хэмжээний шороон нуралт хэд хэдэн удаа болж байсан. Гэвч компанийн удирдлагууд тас нуусан. Хөөрхий жирийн ажилтан буруу ажилласан гээд ажлаасаа халагдаж байсан. Манай компанийн ихэнх ажилтан усанд ажиллаж байгаа. Үүнээс болоод бүгд нуруу бөөрний өвчтэй болчихсон. олон ажилтан хавагнаж, өндөр хэмтэй халуурч байна шүү дээ” гэх мэдээллийг өгч байлаа.

Биднийг компанийн ажилтнуудтай уулзчихаад компанийн уурхайн үүдэн дээр зогсож байтал Онгцой байдлын ерөнхий газрын дэд дарга Б.Ууганбаяр гарч ирж мэдээлэл өгсөн юм. Тэрбээр “Ослын газраас дөрвөн хүнийг эрэн хайх ажиллагаа тасралтгүй хийгдэж байна. Аврах ажиллагаа явуулахад нөхцөл байдал маш хүнд байна. Бид эхний ээлжинд ослын газарт 3-4 метр гүн усыг соруулах ажлыг эхлүүлсэн. Осол болсон газрыг харахад нуралт үүссэн хананаас маш их хэмжээний ус урсаж байна. Ус шүүрэх биш гоожоод лаг шавартай хутгалджээ. Эндээс харахад усан сангаас ус урсаж, тухайн нуралт үүссэн хананд нэвчилт өгөөд доод хэсгээрээ сулралт үүссэн гэж урьдчилсан байдлаар таамаглалаа. одоо бидний хамгийн чухал хийх ажил бол дөрвөн хүний цогцсыг яаралтай гаргаж авах л үлдээд байна” гэсэн юм.

Мөн Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын дэд дарга Д.Энхсайхан “Мэргэжлийн хяналтын алба хаагчид ослын нөхцөл байдлыг тогтоохоор ажиллаж байгаа. гэхдээ бид эхлээд тэр доор байгаа дөрвөн хүнээ гаргах ёстой. Дараагийн ажил бол осол ямар шалтгаанаас үүдсэн бэ гэдгийг тодруулна. Одоогийн байдлаар маршрутын хэмжилтийг хэрхэн зөв хийсэн, энэ улиралд ажиллах нь зөв байсан эсэх, ямар зөвшөөрөл дутуу байсан, хүчин чадлаараа ажиллах боломж нь хэр байсан бэ гэдгийг нарийн судална. Ер нь маш олон хүчин зүйлээс осол шалтгаалдаг.Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газраас Уурхайн үйл ажиллагааг тодорхойгүй хугацаагаар зогсоож байгаа. одоо энд байгаа уурхайн карьер аюултай нөхцөл байдалтай байна. тиймээс уурхайн карьерыг аюулгүй болготол үйл ажиллагааг нь зогсоох шийдвэрийг гаргасан. “Эко-алтан заамар” компанийн ил уурхайд байгаа хэд хэдэн хиймэл нуурыг хааш нь урсгах вэ гэдэг асуудал яригдана. одоогоор онцгой байдлын аврагч нар анх ажиллаж байсан арга барилаа өөрчилж байгаа. Уурхайн гүнд байгаа усыг бүрэн соруулж дуусгах боломжгүй байгаагаас үүдэлтэйгээр хэсэгчилж хаалт хийсэн. Өөрөөр хэлбэл, дөрвөн хүн байгаа газрын байршлыг урьдчилсан таамгаар тогтоосон. ингээд хэсэгчилж шороон хаалт хийсэн байгаа. Үүний үр дүнд техникүүдийн байршил тодорхой болсон. Ус шавар холилдсон болохоор татаж гаргаж ирэх боломж тун тааруу байна. Уурхай дулааны улиралд ажилласан бол осол гарах байсан уу, үгүй юу гэдгийг бодох ёстой. Мэргэжлийн хяналтын байцаагчдын хяналт шалгалт давхар хийгдэж байна. нуралт үүссэн карьерын дээд талд нь арван метр орчим гүнзгий хиймэл нуур үүсгэсэн байгаа юм. Хиймэл нуурын ус хана руугаа нэвчиж нуралт үүсгэсэн байх гэсэн таамаглал байгаа. “Эко-алтан заамар” компани нуурыг карьерын дээд талд байгуулсан нь осол гарах нөхцөлийг бүрдүүлсэн байна гэсэн урьдчилсан дүгнэлт гаргасан байгаа” гэв.

Улаанбаатар хотоос ус соруулах насос авчирч, ус соруулах шланкыг хооронд нь наах зэрэг ажил хийгдэхээс гадна зуун метрийн өргөнтэй газрын гүнд байгаа хэсэгт талийгаач нарын байж болох байршил координатыг тогтоож, Онцгой байдлын ерөнхий газрын аврах, эрэн хайх ажиллагааны шумбагч нар 7-15 см зузаантай мөсийг цөмлөж, дөрвөн ажилтан байж болзошгүй газар руу шумбаж байсан юм. Эхний ээлжинд эксковатор, бульдозер байгаа газрыг шумбагч нар илрүүлжээ. тэдний хэлж байгаагаар хоёр техник хажуу талаараа уначихсан байсан гэнэ. тиймээс уурхайн техникийг ашиглан бульдозерийг троссоор оосорлож татсан байна. Шаварт шигдэж, шороонд даруулсан, дээрээс нь мөстэй барьцалдсан техникийг татахад хүндрэл үүсч татлагын тросс нь тасарчээ. Шумбагч нар мөстсөн усан доогуур шумбалт хийж байгаа боловч ус булингартсан шавар ихтэй байгаагаас үзэгдэх орчин юу ч харагдахгүй байгаа гэнэ.Мөн шумбагчдын хувцас мөсний шовх ирмэгт зүсэгдсэн тохиолдол ч гарсан байна. Онцгой байдлынхан ус шавхах ажиллагааг эрчимтэй хийсний үр дүнд усны түвшин багасч ус 1.5 метр доош суугаад байгаа гэдгийг энэ сарын 2-нд буюу бямба гаригийн орой мэдэгдэж байсан. тэгвэл шумбагчид тухайн өдрийн 19:04 цагийн үед дөрвөн ажилтны нэгнийх нь цогцосыг гарган авсан юм. арав гаруй метрийн гүн усанд найман удаа шумбалт хийсний эцэст цогцос байгаа газрыг олж илрүүлсэн гэнэ. Эхний олдсон талийгаачийн цогцосны хоёр хөл нь шаварт зоогдсон, цээжин хэсэгт нь шороонд дарагдаагүй, усан дотор байсан аж. Хэргийн газарт ажиллаж байгаа алба хаагчид шорооноос зугтаад карьерийн хана хүртэл гүйх үед хоёр хөл нь шаварт шигдсэн бололтой. 80 метрийн өндрөөс хүчтэй унасан шороо гүнзгий усан дээр буух үед талийгаач усанд цохигдож, амь насаа алдсан хэмээн үзээд байгаа ажээ. Харин өчигдөр 13:30 цагт нэг иргэний цогцосыг гаргаж авсан юм. онцгой байдлын ерөнхий газрын алба хаагчдын хэлж буйгаар эхний гаргаж ирсэн хоёр цогцос тус компанийн хоёр насосчин байх магадлалтай. тиймээс үлдсэн хоёр нь эксковатор, бульдозерт байгаа байх хэмээн таамаглаж байлаа. Талийгаачдын цогцосыг таниулах ажиллагаа хийгдэж байна.Мөн ослын газарт хаалт хийсэн хэсгийн усыг насосоор соруулсаар байгаа гэдгийг Онцгой байдлынхан мэдэгдлээ. гадаа харанхуй болсон учир эрлийн ажиллагааг зогсоож, маргааш эртлэн үргэлжлүүлэхээр болов.

 

Эх сурвалж: Өдрийн сонин