Монголын тал 2024 онд өөрийн нутаг дэвсгэр дээр Хятад руу чиглэсэн "Сибирийн хүч-2" хийн хоолойг барьж эхлэх боломжтой гэж үзэж байна. Гэхдээ эхлээд "Газпром" Хятадтай нийлүүлэх асуудлаа шийдэж, яг хэн нь илүү чухал болохыг шийдэх хэрэгтэй гэж шинжээчид үзэж байна.

2+1

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “Файнэншл таймс” сонинд өгсөн ярилцлагадаа “Манай улс 2024 он гэхэд өөрийн нутаг дэвсгэрээр дамжуулан “Сибирийн хүч-2” хийн хоолойг Хятад руу оруулна гэж найдаж байна. Үүний зэрэгцээ Засгийн газрын тэргүүн ОХУ-ын төсөл ТЭЗҮ-ийг нь аль хэдийнэ давсан гэдгийг нотолсон. Гэсэн хэдий ч Монгол Улсаар дамжин өнгөрөх хоолойн эцсийн маршрут яригдсаар байна.  Сануулахад, тус улсын Засгийн газар болон “Газпром” компани 2019 оны арванхоёрдугаар сард ОХУ-аас БНХАУ-д нийлүүлэх байгалийн хийн хоолойг Монголын нутаг дэвсгэрээр дамжуулан тавих боломжийг үнэлэхээр харилцан ойлголцлын санамж бичигт гарын үсэг зурснаар тохиролцсон.

Мөн дараа жилийнх нь наймдугаар сард ОХУ-ын байгалийн хийн компанийн тэргүүн Алексей Миллер, Монгол Улсын Шадар сайд нар Монгол Улсад барилгын ТЭЗҮ боловсруулах компани байгуулах мөн жилд 50 тэрбум шоо метр хүртэл хүчин чадалтай хийн хоолой ашиглах санамж бичигт гарын үсэг зурсан. "Сибирийн хүч-2" гэгддэг энэ төслийн талаар 2021 оны нэгдүгээр сард Газпромын тэргүүн зураг төсөл, судалгааны ажлыг эхлүүлж байгаагаа зарласан. Мөн 2019 оны арванхоёрдугаар сарын 2-нд Якутаас Приморскийн хязгаар, Ази номхон далайн орнууд, тэр дундаа Хятад руу хий нийлүүлэх Оросын гол хий дамжуулах хоолой болох Сибирийн хүч өөрөө нээлтээ хийсэн. Тухайн оны зуны өмнө "Сибирийн хүч" хийн хоолойн Орос, Хятадын хэсгийг хоёр улсын хил дээр залгасан. Энэ бол Газпром болон CNPC (Хятад) хоёрын хамтарсан төсөл юм. Хий дамжуулах хоолойн экспортын хүчин чадал нь жилд 38 тэрбум метр куб.

Тэвчээр хэрэгтэй үед

Санхүүгийн их сургууль, Үндэсний эрчим хүчний аюулгүй байдлын сангийн тэргүүлэх шинжээч Игорь Юшковын хэлснээр энэ төсөлийг Орос, Европын холбоо, АНУ-ын хооронд мөргөлдөөн гарахаас өмнө Газпром сонирхож байсан. Үүний дагуу тэнхлэгийн гол чиглэл шинэчлэгдэж Дорнод руу чиглэсэн. Ингэснээр дамжуулах хоолой нь Оросын зүүн, баруун хэсгийн хий дамжуулах системийг нэгтгэх мөн Оросын бүс нутгийн зарим хэсгийг хийжүүлэх боломжтой болсон. “Энэ их урт түүхтэй төсөл. Өмнө нь Алтайн хийн хоолой гэж нэрлэгддэг байсан бөгөөд Хятад, ОХУ-ын баруун хилээр дамжин өнгөрөх ёстой байсан. Хятадтай хэлэлцээ хийгээд удаж байна. Хятад улс бол хатуу хэлэлцээ хийдэг орон гэдгээрээ алдартай. Түүгээр ч зогсохгүй нэгэн сонирхолтой баримт бий. Өмнө нь Газпром Европ руу нийлүүлэхийн тулд хойд нутгийг бүхэлд нь орхиж, Ямал ордуудыг ашиглаж эхэлсэн. Хийн тээврийн дэд бүтцийг тэдэнд тохируулсан. Яагаад. Учир нь Ямалаас Европ руу хүрэх зам богино байна" гэж шинжээч хэлэв.

Гэвч үүнтэй зэрэгцэн Ямалын Пур-Тазовскийн бүсийн ордуудын боломж Европын хэрэгцээнээс давсныг тогтоосон гэж тэр онцлов. "Газпром" тэднийг "Сибирийн хүч-2"-т ашиглахаар төлөвлөжээ. Хятадын шинэ замаар 50 тэрбум шоо метр хий нийлүүлэхээр төлөвлөж байна. Өнөөгийн нөхцөлд Оросын хувьд "Сибирийн хүч-2"-ын асуудал улам хамааралтай болж байна гэж Игорь Юшков үзэж байна. "Газпром"-ын хувьд баруун Сибирийн хий зөвхөн дотоодын хэрэгцээнд зориулагдаагүй. Орос бүхэлдээ экспортоо хадгалах нь чухал. Нэмж дурдахад, Европ руу нийлүүлэх нийлүүлэлтээ аажмаар бууруулж байгаа нөхцөлд Оросын холбооны улс шинэ хийн хоолойгоор Хятад руу төлөвлөж байсан 50 тэрбум биш харин төслийн нэвтрүүлэх чадварыг нэмэгдүүлснээр хэд дахин ихийг нийлүүлэх боломжтой. Гэхдээ Хятад улс цаг хугацаа өөрийн талд байна гэж үзэж байгаа бололтой гэж шинжээч тэмдэглэв.

"ОХУ-ын хувьд Европын зах зээл дэх нөхцөл байдал улам дордох тусам Газпромоос хамгийн таатай нөхцөлүүдийг шахах нь илүү хялбар байх болно гэж хятадууд бодож байгаа байх. Тиймээс Хятад Европын нийлүүлэлт эцэстээ зогсохыг хүлээж, хэлэлцээрээ сунжруулж байна. Тэгээд "Газпром" ирээд бүх болзлыг нь зөвшөөрнө гэж байгаа. Мөн та хүссэн хэмжээгээрээ бэлтгэж болно. Гэхдээ Хятад руу хий нийлүүлэх арилжааны гэрээгүйгээр хий дамжуулах хоолой барьж эхэлбэл энэ нь Хятадын хэлэлцээрийн байр суурийг улам бэхжүүлнэ. Ямар ч тохиолдолд ийм бүтээн байгуулалтыг зөвшөөрөх ёсгүй" гэж тэр үзэж байна. 
Игорь Юшковын хэлснээр дээрх хүчин зүйлсийг харгалзан үзвэл Монгол Улсын Ерөнхий сайдын зарласан хугацаа буюу 2024 он нь түр зуурынх шиг санагдаж байна. "Хятадууд шингэрүүлсэн байгалийн хийний төлөө Оросын хийг орхиж байна. Түүний үйлдвэрлэл дэлхийд хязгаарлагдмал. ОХУ-аас дамжуулах хоолойн хий нийлүүлэхээс татгалзвал Европын зах зээл рүү хаанаас ирэх вэ. Азиас. Өөрөөр хэлбэл, Хятад Европтой үнээр өрсөлдөхийн тулд илүү их мөнгө төлж, илүү ихийг санал болгож үүний дагуу илүү их зардал гаргах болно. Эсвэл Оростой таатай нөхцөлөөр гэрээ байгуул. "Сибирийн хүч-2"-оор дамжуулах хий ямар ч тохиолдолд шингэрүүлсэн хийнээс хямд байх болно. Энэ санааг Хятадад ойлгуулах хэрэгтэй" гэж шинжээч дүгнэв. 

Азийг хийжүүлэх ажил үргэлжилнэ

ОХУ-ын Засгийн газар, Үндэсний эрчим хүчний аюулгүй байдлын сангийн дэргэдэх Санхүүгийн их сургуулийн мэргэжилтэн, мэргэжил нэгт Станислав Митрахович шинжээчтэй санал нэг байна. "Сибирийн хүч-2" төслийн гэрээ зургаан жилийн турш яригдаж, сүүлийн хэдэн сарын хугацаанд байдал мэдэгдэхүйц өөрчлөгдсөн ч бид Хятадтай гэрээ байгуулж амжаагүй байгааг тэрбээр дурсав. “Үүний дагуу Монгол Улсаар дамжин өнгөрөх хийн хоолойн эцсийн хэсгийг барих асуудлыг хэлэлцэх нь арай эрт байна. Хятадтай гэрээ байгуулахгүй бол яах вэ. Хэрэв хятадууд зөвшөөрөхгүй бол бид Монголоор дамжуулан юу барих ёстой вэ” гэж шинжээч асууж байна. 
Магадгүй Монголын тал төсөл эхлэх цаг хугацааны тухай мэдэгдлээр тэдгээрийг засах гэж оролдож байгаа юм болов уу. “Мэдээж Монгол Улсын Ерөнхий сайд эх орныхоо нутгаар хоолойг дайран өнгөрүүлбэл баярлах байх гэж бодож байна. Монгол Улс Оросыг Хятадтай холбон, хий татсан мөнгө авах байсан. Энэ нь тэдэнд хийжүүлэх ажлыг хийх боломжийг олгоно" гэж С.Митрахович тайлбарлав. Гэхдээ Оросын хувьд Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн одоогийн хэлсэн үг бол зүгээр л гэрээнд суурилаагүй мэдэгдэл гэж тэр нэмж хэлэв. Станислав Митрахович мөн Хятад улс "Сибирийн хүч-2"-ыг байгуулах хэлэлцээрийн асуудалд давуу талаа мэдэрч байна гэж үзэж байна. Гэхдээ Хятадын эрчим хүчний баланс тийм ч тогтвортой биш байна. 

Үнэн хэрэгтээ Хятад улс өөрөө ялах байр сууринаас хол байгаа. Учир нь Бээжин, Вашингтоны хоорондох мөргөлдөөн хурцадвал Хятадад далайн тээврийн нийлүүлэлт эрсдэлд орж болзошгүй юм. Мөн энд ОХУ-аас хоолой байгаа нь стратегийн ач холбогдолтой байж болох юм гэж тэр дүгнэв. Бээжин Оросоос таатай нөхцөл эрэлхийлсээр байх болно гэдэг нь шинжээчдийн үгнээс харагдаж байна. Гэхдээ энэ байр сууринд хязгаарлалт бий. Учир нь Москва Хятадыг болзошгүй эрчим хүчний хямралаас аварч чадна. Үүний тулд талууд цаг алдалгүй бэлэн байх ёстой. Үүнийг л Монголоос зөөлөн сануулж, сэрэмжлүүлж байна. 

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2022 ОНЫ НАЙМДУГААР САРЫН 2. МЯГМАР ГАРАГ. № 146 (6878)